اصولا خدمات حسابداری و امور مالی به دو صورت نقدی و تعهدی انجام می‌گیرد. در این میان حسابداری تعهدی بسیار مهم است و نقش به‌سزایی در مدیریت مالی هر سازمانی دارد. به عبارت دیگر در این نوع حسابداری، تعهدات مالی و مالیاتی یک شرکت به دقیق‌ترین شکل ممکن ثبت و ارزیابی می‌شوند. این امر باعث می‌شود تا مدیران سازمان‌های کوچک و بزرگ درک دقیقی از وضعیت مالی خود به دست آورند و دقیق‌تر برنامه‌ریزی کنند.
حسابداری تعهدی چیست؟
یکی از روش‌های مهم و حیاتی در حوزه حسابداری و امور مالی، حسابداری تعهدی است. در این روش، معاملات و رویدادهای مالی صرفا بر مبنای تعهدات شناسایی و ثبت می‌شوند. به این معنی‌که در این نوع حسابداری زمان دریافت و پرداخت وجه نقد در نظر گرفته نمی‌شود. این امر به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا درآمد را پیش از دریافت وجه برای فروش کالاها و خدمات ثبت کنند. همچنین هزینه‌ها را پیش از پرداخت آنها در بخش مربوط به حسابداری هزینه‌ها ثبت کنند.
با استفاده از حسابداری به شیوه تعهدی، شرکت‌ها می‌توانند مدیریت مالی خود را به درستی بهبود ببخشند. زیرا این روش به آنها اجازه می‌دهد تا بتوانند به صورت دقیق‌تری درآمد و هزینه‌های خود را مدیریت و برنامه‌های مالی خود را بهبود بخشند. برای مثال اگر یک شرکت کالاها را به مشتریان خود بفروشد ولی هیچ وجه نقدی دریافت نکند هم می‌تواند با این نوع حسابداری درآمد را ثبت کند. همچنین، این شیوه از حسابداری به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا هزینه‌ها را پیش از پرداخت آنها ثبت کنند. این به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا هزینه‌های خود را بهبود بخشند و بتوانند برنامه‌های مالی خود را بهتر مدیریت کنند. برای نمونه، اگر شرکتی مواد اولیه را از تامین کنندگان خریداری کند و هزینه‌ی آن را پرداخت نکند هم می‌تواند با این حسابداری هزینه را ثبت کند.
بنابراین، حسابداری از نوع تعهدی یک روش موثر در مدیریت مالی شرکت‌ها است. این روش به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا درآمد و هزینه‌های خود را به خوبی مدیریت کنند و بهبود ببخشند. به طور کلی با این شکل از حسابداری، شرکت‌ها می‌توانند به صورت دقیق‌تری معاملات‌شان را ثبت کنند و در نهایت سرمایه‌گذاری و هزینه‌ها را کنترل کنند.
تفاوت حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی
در حسابداری نقدی، تمامی معاملات فقط در صورت مبادله وجه نقد شناسایی شده و در اسناد مالی مجموعه ثبت می‌شوند. به این معنی است که تمامی درآمدها و هزینه‌ها که به صورت نقدی انجام می‌شوند، به صورت مستقیم در سیستم حسابداری ثبت و شناسایی می‌شوند. از طرف دیگر، در حسابداری متعهد، درآمد و هزینه‌های مجموعه بر اساس زمان شناسایی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، در این روش حسابداری، درآمد و هزینه‌های پیش‌بینی شده مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. به این معنی که هزینه‌ها و درآمدهایی که در آینده پیش‌بینی می‌شوند، در سیستم حسابداری ثبت می‌شوند. طبیعی است که این امر به صورت مستقیم روی درآمد و هزینه‌های فعلی مجموعه تاثیر می‌گذارند.
به طور کلی، حسابداری نقدی و تعهدی هر دو در حوزه مالی و حسابداری اهمیت بسیاری دارند و برای پیشبرد امور مالی یک مجموعه ضروری هستند. هر یک از این روش‌های حسابداری دارای ویژگی‌های خاص خود هستند. هر یک از آنها به مجموعه امکان می‌دهند تا به بهترین شکل ممکن از منابع و امکانات خود استفاده کنند. در نهایت نیز برای رشد و توسعه مالی خود برنامه‌ریزی کنند. با استفاده هوشمندانه از این دو روش حسابداری، مجموعه می‌تواند به بهبود عملکرد مالی خود برسد و به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کند.
مزایای حسابداری متعهد
مهم‌ترین مزایای حسابداری تعهدی شامل موارد زیر است:
افزایش بهره‌وری؛
کنترل مالی قوی؛
ثبت دقیق هزینه‌ها و درآمدها؛
ارتقا سطح پاسخ‌گویی سازمان؛
افزایش کارایی و اثربخش منابع انسانی؛
مدیریت آسان بستانکاری‌ها و بدهکاری‌ها؛
ارائه‌ی تصویر شفاف و واضح از وضعیت اقتصادی؛
ارائه‌ی راه‌کارهایی کاربردی برای افزایش موجودی؛
آگاهی دقیق از ارزش موجودی‌ها و دارایی‌های سازمان؛
مدیریت صحیح و منطقی مطالبات و بدهی‌های سازمان؛
امکان محاسبه‌ی دقیق هزینه تمام شده کلیه پروژه‌ها، میزان هزینه استهلاک و هزینه‌های جاری.
انواع صورت‌های مالی در حسابداری به شیوه تعهدی
مهم‌ترین صورت‌های مالی در حسابداری به شیوه تعهدی شامل موارد زیر است:
- گردش حساب تغییرات؛
- صورت‌های وضعیت مالی؛
- فرم مقایسه بودجه و عملکرد؛
- صورت تغییر در وضعیت مالی.
انواع حساب‌های تعهدی
انواع حساب تعهدی وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین حساب‌های تعهدی می‌پردازیم:
کاربردهای حسابداری تعهدی
از جمله کاربردهای حسابداری از نوع تعهدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بررسی وضعیت مالی شرکت
تهیه گزارش‌های مالی
کنترل مالی
تهیه گزارش‌های مالی
یکی از کاربردهای اصلی حسابداری تعهدی، تهیه گزارش‌های مالی است. این گزارش‌ها شامل صورت سود و زیان، ترازنامه و جریان وجوه نقد می‌شوند. گزارش‌های این چنینی به ما کمک می‌کنند تا میزان سود و زیان شرکت را در یک دوره زمانی مشخص بسنجیم. همچنین اطلاعاتی درباره وضعیت مالی شرکت در یک لحظه خاص را به ما می‌دهند.
بررسی وضعیت مالی شرکت
حسابداری تعهدی به ما کمک می‌کند تا وضعیت مالی شرکت را بررسی کنیم. با استفاده از اطلاعات حاصل از این نوع حسابداری، می‌توانیم میزان بدهی و سرمایه شرکت را بررسی کنیم و از وضعیت مالی شرکت آگاه شویم. این اطلاعات به ما کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتری درباره سرمایه‌گذاری‌های آتی شرکت بگیریم.
کنترل مالی
یکی از وظایف حسابداری تعهدی کنترل مالی است. با استفاده از این سیستم، می‌توانیم معاملات مالی شرکت را کنترل کنیم و از تخلفات مالی جلوگیری کنیم. برای مثال، با استفاده از حسابداری تعهدی می‌توانیم بدهی‌ها و بستانکاری‌ها را به دقت ثبت کنیم و از وضعیت مالی شرکت در جریان باشیم.
به طور کلی، حسابداری تعهدی یکی از شیوه‌های حسابداری و مدیریت امور مالی است و برای هر سازمان و شرکت حیاتی است. این سیستم به ما امکان می‌دهد تا اطلاعات مالی را به صورت دقیق و مرتب ثبت و تحلیل کنیم. در نتیجه نیز می‌توانیم تصمیمات بهتری برای رشد و توسعه شرکت بگیریم. بنابراین، اهمیت حسابداری متعهد در اداره و کنترل مالی هر سازمان و شرکت بسیار بالاست.