صورت سود و زیان به عنوان یکی از صورت‌های مالی مهم در حسابداری به شمار می‌رود. این صورت مالی دارای اقلام متعددی است که باید همگی آن‌ها محاسبه شوند. بخش مهمی از اقلام صورت سود و زیان را انواع سودها تشکیل می‌دهند. در این مقاله قصد داریم که انواع سود در صورت سود و زیان را بررسی کنیم.
انواع سود در صورت های مالی
محاسبات مالی هر کسب‌وکاری شامل سودها و زیان‌هایی است که در طول دوره مالی متحمل می‌شود. برای محاسبات دقیق‌تر، کسب‌وکار‌ها ملزم به تهیه‌ی صورت سود و زیان هستند. این صورت مالی از چندین سود تشکیل می‌شود که در این بخش به آن‌ها اشاره می‌شود:
سود ناخالص (Gross Profit)
یکی از مفاهیم مهم در حسابداری و اقتصاد، سود ناخالص است. این سود نشان‌دهنده تفاوت بین درآمد کل و هزینه‌های کل یک شرکت یا سازمان است. سود ناخالص نشان می‌دهد که چقدر درآمد یک شرکت بیش‌تر از هزینه‌های آن است. به عبارت دیگر سود ناخالص بیانگر سودی است که شرکت به دست می‌آورد. از طرف دیگر، ممکن است سود ناخالص یک شرکت در یک دوره زمانی بالا باشد اما در دوره‌های بعدی کاهش یابد. این امر نشان از عدم پایداری و عدم بهره‌وری شرکت است. بنابراین مدیران باید با دقت این مفاهیم را بررسی کرده و تصمیم‌گیری مناسبی برای بهبود عملکرد شرکت‌ها اتخاذ کنند.
لازم به ذکر است که سود ناخالص با کسر درآمد فروش کالا از بهای تمام‌شده‌ی آن به دست می‌آید. به عبارت دیگر این هزینه فقط به هزینه‌های متغیر می‌پردازد. یعنی هزینه‌هایی که با توجه به سطح تولید تغییر می‌کند و دچار نوسان می‌شود. هزینه‌هایی مانند مواد اولیه، نیروی کار و … . به نوعی این سود نشان می‌دهد که شرکت در مدیریت منابع خود چه میزان کارآمد است.
بهای تمام‌شده کالای فروش رفته- مبلغ فروش کالا= سود ناخالص
سود عملیاتی (Operating Profit)
از دیگر انواع سود در صورت سود و زیان، سود عملیاتی است. به عبارت دیگر به سود حاصل از فعالیت‌های عملیاتی یک شرکت، سود عملیاتی یا Operating Profit می‌گویند. در واقع مجموع درآمدهای شرکت (فعالیت‌های اصلی و عملیاتی)، منهای استهلاک و هزینه‌های عملیاتی (هزینه‌های اداری و فروش)، طی یک دوره معین، سود عملیاتی است. سود عملیاتی معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد مالی یک شرکت و میزان بهره‌وری و کارایی آن در استفاده از منابع و فرصت‌های موجود است. این سود می‌تواند تاثیر مستقیمی بر ارزش شرکت و سهام آن بگذارد و نشان‌دهنده‌ی قدرت رقابتی آن در بازار باشد. به همین دلیل، مدیران و سرمایه‌گذاران توجه زیادی به سود عملیاتی می‌کنند. زیرا این سود قابلیت این را دارد که تکرار شود.
هزینه استهلاک- هزینه‌های اداری، عمومی و فروش- سود ناخالص= سود عملیاتی
سود خالص (Net Profit)
پس از کسر تمامی هزینه‌های عملیاتی، مالی و مالیاتی از مجموع درآمدها، سود خالص به دست می‌آید. به این نوع سود، سود ویژه نیز می‌گویند؛ زیرا پس از احتساب تمامی هزینه‌ها به دست می‌آید.در نتیجه از سود خالص به عنوان خروجی نهایی و عاملی برای سنجش عملکرد کسبوکار یاد می‌شود.
مالیات- درآمدهای غیرعملیاتی+ هزینه‌های غیرعملیاتی- سود عملیاتی= سود خالص
سود خالص یکی از مهمترین عناصری است که هر کسبوکار باید به آن توجه کند. سود خالص به معنای درآمدی است که برای یک شرکت یا کسبوکار بعد از کسر هزینه‌ها و مالیات‌ها باقی می‌ماند. این مقدار نشان‌دهنده سلامت مالی و عملکرد موفق یا ناموفق یک شرکت است. برای بهبود سود خالص، باید به بهبود عملکرد مالی، کاهش هزینه‌ها، افزایش فروش و بهبود کیفیت محصولات و خدمات توجه کرد. همچنین، باید به تحلیل و پیش‌بینی روند بازار و رقبا دقت کرد تا بتوان به بهترین شکل ممکن از فرصت‌ها استفاده کرد. سود خالص نشان‌دهنده پایداری و رشد یک شرکت است و باید به آن به عنوان یک هدف اصلی توجه کرد. این نوع سود نیز جزء انواع سود در صورت سود و زیان است.
سود تقسیمی (Dividend Per Share)
به سودی که به شکل سهام بین سهامداران و به ازای هر سهم در طی یک دوره زمانی مشخص پرداخت می‌شود، سود تقسیمی می‌گویند. این سود اصولا در صورت سود و زیان ثبت نمی‌شود و برای مشاهده آن باید به گزارش مجمع عمومی عادی مراجعه کرد. در نتیجه باید گفت که سود تقسیمی از تقسیم سود تصویب‌شده در مجمع برای پرداخت بین سهامداران بر تعداد سهام عادی شرکت به دست می‌آید.
این موضوع بسیار مهم است زیرا تعیین نحوه تقسیم سودها می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد شرکت و رضایت سهامداران بگذارد. از این نظر، سود تقسیمی نشان‌دهنده بهره‌وری و عدالت در شرکت است و می‌تواند تأثیر زیادی بر روند رشد و توسعه آن داشته باشد. بنابراین، مدیران شرکت باید با دقت تصمیمات خود را در این زمینه اتخاذ کنند تا بهترین نتیجه را برای همه طرف‌های مرتبط به دست آورند. از طرف دیگر، سود تقسیمی می‌تواند نشان دهنده عدالت اجتماعی در یک سازمان باشد و نقش بسیار مهمی در تعادل بین درآمدها و هزینه‌ها داشته باشد.
در نهایت باید گفت که صورت سود و زیان یکی از مهمترین صورت‌ها و گزارش‌های مالی است. این صورت مالی دارای اقلام متعددی است که تعدادی از آن‌ها را انواع سود تشکیل می‌دهد. همان‌طور که مطالعه کردید 4 نوع سود در این صورت مالی وجود دارد که شامل سود ناخالص و خالص، سود عملیاتی و تقسیمی می‌شود. به طور کلی انواع سود در صورت سود و زیان، بیانگر شیوه عملکرد و میزان بهره‌وری و کارایی کسبوکار است.